Coeliakie

Wat zijn gluten?

Gluten is een onderdeel van de eiwitten in granen, zoals tarwe, rogge en gerst. Gluten geeft een luchtige structuur aan deeg, doordat het o.i.v. gist de gasbellen in het deeg vasthoudt. Verder wordt gluten in veel verschillende producten verwerkt als bindmiddel. In tarwe bestaat gluten voor de helft uit gliadinen en de andere helft uit gluteninen. het gliadinedeel van de gluten zorgt ervoor dat mensen met coeliakie darmatrofie krijgen. Bij gerst, haver en rogge hete de ‘schadelijke’ delen respectievelijk avenine, hordeïne en secaline. Er is geen behandeling voor. Men moet voor de rest van het leven op een glutenvrij dieet.

Gluten en coeliakie

Coeliakie is een auto-immuunziekte en betekent letterlijk ‘ziekte van de darm’. Het is een chronische ziekte waarbij het lichaam geen gluten verdraagt.  Coeliakie wordt ook wel eens gluten-allergie genoemd, maar het is geen allergie, want het afweersysteem is niet betrokken bij de ziekte. Gluten is een onderdeel van de eiwitten van granen, en is opgebouwd uit gluteninen en gliadinen. Bij coeliakie is het lichaam intolerant voor de gliadinen. Als iemand met coeliakie gluten eet leidt dit tot beschadiging en verdwijning (vlokatrofie) van de darmvlokken in de dunne darm. Hierdoor kunnen voedingsstoffen niet meer uit het voedsel opgenomen worden, en worden met de ontlasting mee uitgescheiden. Men kan last krijgen van chronische diarree, verstopping, afwijkend ontlastingspatroon, stinkende ontlasting, overmatige ontlasting, huilerigheid, depressiviteit, sterke stemmingswisselingen, ondergewicht, dunne armen en benen, groeistoornissen bij jonge kinderen, vertraagde puberteit, opgezette buik, bloedarmoede, weinig eetlust, lusteloosheid, overgeven, botontkalking, aften, en afwijkingen aan het tandglazuur. Er zijn echter ook mensen met coeliakie die geen klachten hebben.

Wanneer wordt de diagnose coeliakie gesteld?

Als u klachten heeft die lijken op die van coeliakie, wordt vaak eerst een bloedonderzoek gedaan. Daarbij wordt gekeken of u antilichamen tegen endomysium (EmA) en weefseltransglutaminase (tTGA) in uw bloed heeft. Als dit zo is, is de kans groot dat u coeliakie heeft. Vervolgens wordt een dunnedarmbiopsie gedaan. Hierbij wordt een stukje slijmvliesweefsel van de darmwand weggehaald en onderzocht. Er zijn twee manieren om een dunnedarmbiopsie te doen. Voorheen moest een capsule ingeslikt worden, die aan een slangetje zat. Via röntgendoorlichting werd de capsule naar de juiste plaats in de dunne darm geleid. Tegenwoordig wordt er meestal een buigzaam kijkslangetje via de mond ingebracht en direct naar de darm geleid. Met een klein tangetje wat aan de slang vastzit wordt een stukje weefsel weggenomen. Het onderzoek duurt ongeveer tien minuten en vind plaats onder verdoving. Onder de microscoop wordt het stukje darmweefsel vervolgens bekeken om te zien of darmvlokken beschadigd zijn of zelfs ontbreken. Als dat het geval is wordt de diagnose coeliakie onder voorbehoud gesteld. Vervolgens wordt een glutenvrij dieet aangeraden. Als na enige tijd de klachten afnemen en de darmvlokken zich weer herstellen kan de diagnose coeliakie met grote zekerheid gesteld worden.

 

Bron:http://www.mijnkinderarts.nl/ziekten/maag-darmziekten/coeliakie-gluten-intolerantie.htm

Twee opmerkingen dienen hierbij gemaakt te worden:
1. Als de uitslag van de bloedtest negatief is, kunt u nog steeds coeliakie hebben. Er moet daarom altijd een biopsie gedaan worden om met zekerheid de diagnose coeliakie te kunnen uitsluiten of bevestigen.
2. Ga niet zelf aan de slag met een glutenvrij dieet, voordat de diagnose coeliakie is gesteld. Het wordt dan moeilijker om de diagnose officieel bevestigd te krijgen.

Behandeling van coeliakie

Coeliakie is niet te genezen en er zijn geen medicijnen voor. De enige behandeling voor coeliakie is het volgen van een glutenvrij dieet. Daarbij moeten alle producten die gluten bevatten vermeden worden. Dankzij dit dieet zullen de darmvlokken zich herstellen en de klachten grotendeels verdwijnen. Na ongeveer een jaar zal de dunne darm weer alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft uit de voeding kunnen opnemen.
Het dieet moet levenslang gevolgd worden, want zodra er weer gluten gegeten worden, zullen de darmvlokken weer afgebroken worden en de klachten terugkeren.

Waar zitten gluten in?

Gluten zijn te vinden in de granen, tarwe, rogge, gerst, spelt, haver, kamut en (gemodificeerd) tarwezetmeel. Verder mogen alle producten waarin deze granen verwerkt zijn niet gegeten worden, zoals bakpoeder, bami, bakmixen, bier, borrelnootjes, bouillon (blokjes), brood/broodjes/beschuit, bulgur, chips, chocolade/bonbons, chocoladepasta/hazelnootpasta, couscous, crackers/toast, croutons, deegwaren, desserts, dressing, drop/winegums, gehaktballen/hamburgers, gepaneerde producten, granenkoffie, griesmeel, grutten, hagelslag, havermout, ijs, jus (poeder), kant en klare maaltijden, ketchup, knackebrod, koek/cake/gebak, kokosbrood, korenwijn, kruidenmixen/seasonings, likeuren (niet heldere), matze, mayonaise/fritessaus, meel en bloem van de granen, muesli/ontbijtgranen, ontbijtkoek, pasta, paneermeel, pannenkoeken/poffertjes, paté, piccalilly, pindakaas, pizza, poeders/droge producten, repen (energie/granen), sauzen (gebonden), seitan, semolina, snacks, snoep, soep, sojasaus, shoyu, tamari, sportdranken, vegetarische vleesvervangers, vermicelli, visproducten (bewerkt), vla/pap, vleesproducten (bewerkt), wafels/ijshoorntjes, wijn, worst, en zoutjes.

Aanduidingen op het etiket

De volgende aanduidingen kunnen op etiketten van producten staan die vertellen dat er in dat product gluten aanwezig zijn: atta, betaglucaan-vezel, bloem, durum tarwe, eiwithydrolysaat, emmer (tarwe), gerst/gort, glucosestroop, gluten, haver(-meel), kamut, mout(-stroop), plantaardig eiwit, rogge, spelt, tarwe, triticale, triticum, (voedings)vezel, zemelen, zetmeel (gemodificeerd).

Alternatieve producten

De normale graanproducten kunnen vervangen worden door de glutenvrije (meel, zetmeel of bloem van) maïs, rijst, boekweit, gierst, teff, sorghum, quinoa, amaranth, soja, en tapioca.
Verder zijn toegestaan de glutenvrije bindmiddelen maïzena, agar-agar, arrowroot, johannesbroodpitmeel (carobe), cassave, gelatine (E485), quarpitmeel, pectine (E440), sago, xanthaangom (E415) en maïsgriesmeel (polenta).
Ten slotte zijn de volgende verse onbewerkte voedingsmiddelen van nature glutenvrij: aardappelen, aardappelmeel, groente, fruit, peulvruchten, melk, yoghurt, kaas, rijstwafels, vis, kip en vlees (alleen ongepaneerd en zonder toevoegingen), olie en ei.

Vervanging van producten die gluten bevatten door glutenvrije producten:

  • Soep: Gebruik glutenvrije bouillons en soepen, of maak zelf soep van vlees, vis, kip,
    groente, pure kruiden en specerijen. De soep kan gebonden worden met glutenvrije vermicelli, mihoen, peulvruchten, aardappel, rijst of rijstemeel.
  • Vlees/vis/kip/vleesvervanger: Gebruik glutenvrij paneermeel, dat kant-en-klaar te koop is of zelf gemaakt kan worden van oud, glutenvrij brood. Gehakt kan gemaakt worden met glutenvrij brood of glutenvrij paneermeel, ei, kruiden en specerijen. Glutenvrij is vlees zonder toevoegingen, zoals biefstuk, tartaar en kip. Toegestane vleesvervangers zijn tahoe, tempé en gedroogde sojabrokjes.
  • Jus: Gebruik glutenvrije jus, of maak zelf jus die u bindt met maïszetmeel, aardappelzetmeel of rijstemeel.
  • Sauzen: Bind zelfgemaakte sauzen met room, maïszetmeel, aardappelzetmeel of rijstemeel, of koop glutenvrije sauzen.
  • Sladressing: Maak deze zelf van olie en azijn, yoghurt, kwark of zure room, met toevoeging van bijv. kruiden.
  • Kruiden en specerijen: In pure vorm zijn ze glutenvrij, echter samengestelde en verpakte mengsels kunnen gluten bevatten. Lees daarom goed de verpakking!
  • Aardappelen: De meeste aardappelproducten zijn glutenvrij, namelijk verse aardappelen, en aardappelen in blik of glas, aardappelschijfjes, frietjes en rösti zonder saus of kruiden. Een alternatief voor aardappelen zijn rijst, peulvruchten, mihoen, maïs en quinoa.
  • Groente: Alle groente waar geen saus aan toegevoegd is of die niet aangemaakt zijn, zijn toegestaan,  dus verse, ingevroren, ingeblikte en gedroogde groente.
  • Pasta: Deegwaren zoals macaroni en spaghetti moeten glutenvrij zijn.
  • Vla/pudding: Bind uw zelfgemaakte vla of pudding met ei, maïszetmeel, gelatine of agar-agar. Of koop kant-en-klare glutenvrije producten.
  • Fruit: Dit is van nature glutenvrij, dus kan gegeten worden.
  •  Melkproducten: Alle producten die geen toevoegingen bevatten zijn glutenvrij, zoals kwark, yoghurt, slagroom, zure room en crème fraiche. Alle andere producten dienen glutenvrij te zijn.
  • Kaas: De meeste kaas is glutenvrij en kan daardoor gewoon gegeten worden. Alleen blauwschimmelkazen zoals roquefort en stilton vormen een uitzondering, omdat door de specifieke bereidingswijze gluten in de schimmel kan voorkomen.
  • Nootjes: Borrelnootjes bevatten gluten. Glutenvrij zijn pinda’s, cashewnoten, hazelnoten, walnoten, paranoten,
    studentenhaver en rozijnen.
  • Brood: bak zelf brood van glutenvrij meel of koop glutenvrij brood, broodjes. Of eet glutenvrije crackers, yoghurt met glutenvrije muesli of cornflakes.
  • Snoep/koek/snacks: Vervang glutenbevattende soorten door glutenvrij snoep, glutenvrije koekjes en glutenvrije zoutjes.