Wat is PDS?
Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS), in het Engels bekend als Irritable Bowel Syndrome (IBS) werd vroeger ook wel spastische darm, spastische dikke darm of spastisch colon genoemd. PDS valt onder de zogenaamde functionele buikklachten of functionele maagdarmklachten en is de meest voorkomende chronische darmstoornis. PDS is een veelvoorkomende aandoening in de Westerse wereld en komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Echter is het onduidelijk hoeveel mensen precies last hebben van PDS, want lang niet iedereen komt met hun klachten bij de huisarts. Wanneer er bij onderzoek geen zichtbare afwijkingen worden gevonden maar de klachten wel aanhouden, wordt de diagnose PDS gesteld. De klachten worden veroorzaakt door een overgevoelige darmwand of door verstoorde bewegingen of verkramping van de darm.
Symptomen
PDS kenmerkt zich met name door pijnklachten en problemen met de ontlasting. PDS is een chronische aandoening, maar de klachten verschillen per persoon. Zelfs bij één persoon kunnen de klachten elke dag verschillen en perioden met en zonder klachten kunnen elkaar afwisselen. Het meest kenmerkende symptoom van PDS is zeurende, krampende of stekende pijn in de buik, welke zeer hevig kan zijn. De buikpijn vermindert vaak na de stoelgang of na het laten van een wind.
PDS gaat eigenlijk altijd gepaard met een afwijkend ontlastingspatroon. De een heeft last van verstopping, de ander heeft vooral last van diarree. Ook komt een ontlastingspatroon waarbij verstopping en diarree elkaar afwisselen vaak voor; bijvoorbeeld een periode van diarree na een periode van harde ontlasting. Ook andere maag-darmklachten zijn niet onbekend bij PDS patiënten. Veel voorkomende klachten zijn: gasvorming, oprispingen, boeren, winderigheid, een opgeblazen gevoel, een opgezette buik, gerommel in de buik en buikpijn. Daarnaast is vermoeidheid ook een PDS-symptoom.
Patiënten met PDS hebben vaak ook hele andere klachten, die niet onder de PDS-symptomen vallen. Voorbeelden hiervan zijn: spierpijn, pijn in de zij of rugpijn, hoofdpijn, problemen met plassen, onregelmatige menstruatie, maagzuur, en pijn tijdens of na de seksuele gemeenschap. Dit verschilt echter per persoon, want niet alle PDS patiënten ervaren dezelfde klachten.
Let op: klachten als bloed bij de ontlasting, ernstige diarree, onverklaarbaar gewichtsverlies of koorts horen zeker niet bij PDS! Als u hier last van heeft, is het zeer verstandig om naar de huisarts te gaan, loop hier in ieder geval niet mee rond! Ook als uw klachten ontstaan op latere leeftijd, dat wil zeggen boven de 50 jaar, of uw stoelgang plotseling duidelijk verandert, is het verstandig naar de huisarts te gaan.
Oorzaken
De klachten zijn gebaseerd op een stoornis in de functie van het maag-darmkanaal met betrekking tot oa bewegingen van de darm. Mensen die geen PDS hebben kunnen dezelfde klachten hebben, maar bij PDS patiënten zijn de verschijnselen chronisch.
De oorzaak van PDS is niet precies bekend. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van factoren. Een gestoorde (spastische) beweging van de darm en/of een extra gevoelige darmwand spelen in ieder geval een rol.
Daarnaast zijn er een aantal factoren die zouden kunnen samenhangen met oorzaken van PDS:
- Mogelijk is er sprake van een abnormale verwerking van prikkels in het maag-darmkanaal en/of in de hersenen, waardoor mensen met PDS eerder pijn en prikkels in de darmen waarnemen dan andere mensen. Hier wordt veel onderzoek naar gedaan. Er kan ook sprake zijn van een verlaagde pijngrens in het maag-darmkanaal.
- PDS lijkt te kunnen ontstaan als gevolg van een darminfectie (voedselvergiftiging). Ook darmparasieten, mogelijke ontstekingscellen in de darmen en buikgriep spelen een rol.
- De darmen van mensen met PDS kunnen onregelmatige en wisselende bewegingen maken waardoor verstopping of juist diarree kan ontstaan. (Bewegingsstoornissen in het maag-darmkanaal)
- Een verkeerde voeding kan de klachten van PDS verergeren. Meestal geeft een vezelarme of eenzijdige voeding verergering van de klachten. Bij sommige mensen met PDS kunnen de klachten juist verergeren door het eten van vezels. Daarnaast spelen allergieën en intoleranties ook een rol.
- Stress, spanningen, nervositeit etc. kan leiden tot verergering van de klachten. Ook psychosociale factoren spelen een rol.
- Verstoorde of afwijkende darmflora; de bacterie balans in de darm is niet juist en verstoort de vertering en werking van de darm.
- Verstoring in de hormoonhuishouding
- Niet goed werkende zenuwen in de hersenen en/of darmen
- Erfelijkheid
Diagnose
De huisarts kan vaak de diagnose stellen op basis van het klachtenpatroon. Als er echter twijfels zijn over de oorzaak van de klachten zal de huisarts u doorverwijzen. Dit gebeurt bijvoorbeeld als u last heeft van klachten die ook op andere, minder onschuldige darmaandoeningen kunnen wijzen. De huisarts zal mensen die ouder zijn dan 50 jaar ook eerder doorverwijzen, om andere aandoeningen uit te sluiten. Wanneer door middel van onderzoek geen lichamelijke afwijkingen, zoals ontstekingen, gevonden worden, kan de diagnose PDS gesteld worden.
Voor eenheid in onderzoek en diagnose wordt er gebruik gemaakt van de zogenaamde Romecriteria en van de Multidisciplinaire Richtlijn Diagnostiek en Behandeling van PDS.
In mei 2016 zijn de ROME IV-criteria uitgebracht:
- De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er geen structurele of biochemische verklaring voor de symptomen te vinden is.
- En de symptomen moeten in ieder geval al langer dan zes maanden bestaan.
- En de patiënt moet gemiddeld minstens één dag per week in de afgelopen drie maanden buikpijn hebben gehad.
- En de patiënt moet ten minste twee van de volgende drie symptomen hebben:
- De buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting.
- Een verandering van de frequentie van de stoelgang: diarree of obstipatie.
- De vorm van de stoelgang is veranderd: te hard of te waterig.
Symptomen die de diagnose versterken zijn:
- Abnormale ontlasting
- Slijm bij de ontlasting
- Opgeblazen gevoel/opgezette buik
- De symptomen worden erger na de maaltijd
- Brandend maagzuur
- Hoofdpijn
- Fibromyalgie
- Problemen met de blaas
- Pijn bij het vrijen
Deze symptomen op zichzelf zijn echter geen geschikte manier om de diagnose PDS te stellen. Ook hebben zeker niet alle patiënten hier last van.
Onderzoeken
De ziektegeschiedenis kan de arts op het spoor van PDS zetten. Hierbij kan ook aanvullend lichamelijke onderzoek worden gedaan. Bij het vermoeden van PDS raden de artsen aan de volgende onderzoeken te doen:
- Controleren of er gen alarmsymptomen zijn (darmkanker in de familie, bloed bij de ontlasting of bloedarmoede, gewichtsverlies zonder aanwijsbare oorzaak). In dat geval moet er extra onderzoek worden gedaan.
- Het eetpatroon van de patiënt bekijken. Onder andere melkproducten, tarweproducten, cafeïne, bepaalde soorten groenten en fruit, sappen, frisdrank met koolzuur of zoetstoffen en kauwgum kunnen de symptomen verergeren.
- Psychosociale beoordeling. Stress, angst en geen goede sociale contacten kunnen namelijk de symptomen verergeren.
- Lichamelijk onderzoek. Er wordt bijvoorbeeld gecontroleerd of de buik normaal aanvoelt en bij bloed in de ontlasting wordt er gecontroleerd of er geen aambeien of scheurtjes in de anus zijn.
- Ontlastingsonderzoek (parasieten, bacteriën) en bloedonderzoek. Bloedarmoede, schildklierproblemen en verhoogde ontstekingswaarden horen namelijk niet bij PDS en moeten verder onderzocht worden. Er kan worden getest op coeliakie. Bij diarree kan er worden getest op een verhoogd calprotectineniveau en galzuurmalabsorptie.
- Een coloscopie hoeft alleen te worden gedaan bij nieuwe patiënten van 50 jaar en ouder en bij patiënten met waarschuwingssignalen. Er kunnen dan ook biopsies van de darm worden genomen.
Behandeling
Er zijn 11 behandelingen die geadviseerd worden bij PDS volgens het REDUCE PDS project. De eerste behandeling: Uitleg van PDS en geruststelling. Het effect van de uitleg is de behandeling, veel mensen vinden het fijn en geruststellend om te horen wat de diagnose, horende bij hun klachten is, dat geeft al een gerust gevoel. Maar er zijn er dus nog 10. Begin hier met lezen van de REDUCE methoden.
Bronnen:
https://www.pdsb.nl/reduce
https://www.mlds.nl/chronische-ziekten/pds-prikkelbare-darm-syndroom/