Bij een allergie op medicijnen moet er onderscheid gemaakt worden twee verschillende bijwerkingen. Zo moet er onderscheid gemaakt worden tussen de onverwachte bijwerkingen en bijwerkingen die ontstaan uit de hoofdwerking van het geneesmiddel. Het mechanisme dat de allergie veroorzaakt kan zowel allergisch (immunologisch) als metabool (door een intolerantie) zijn. Hoe mensen reageren op een medicijnen allergie kan zeer verschillend zijn, van een huiduitslag tot een anafylactische shock. Ook kunnen er afwijkingen ontstaan in inwendige- of bloedvormende organen.
Reacties op een allergie
Je kan op verschillende manieren reageren op een medicijn als je daarvoor allergisch bent. Hieronder is te zien wat dat kan zijn:
Algemeen: griepachtige verschijnselen, koorts, gezwollen lymfeklieren
Ogen: rode, jeukende, tranende en/of opgezette ogen
Huid: blaasjes, galbulten, jeukende uitslag, roodheid, schilfering en/ of zwelling.
Luchtwegen: benauwdheid, jeuk in de neus, hoesten, loopneus, een piepende ademhaling, verstopte neus en/of veel niezen.
Mond: benauwdheid, jeuk in de oren, jeuk aan de lippen en/of in de mond- en keelholte, opgezette keel, zwelling.
Hart en bloedvaten: duizeligheid, flauwvallen en/ of ‘wegraken’
Spijsvertering: buikpijn, buikkrampen, misselijkheid, overgeven en/of diarree.
Anafylactische reactie: een combinatie van huid-, spijsverterings- en/of luchtwegklachten, met ernstige verschijnselen zoals een drukkend gevoel op de borst, hartritmestoornissen (soms hartstilstand), blauwe lippen en bloeddrukdaling leidend tot bewusteloosheid (anafylactische shock). Deze reactie is wel zeldzaam.
Deze verschijnselen kunnen zich na enkele minuten voordoen, maar ook na een paar uur of later. Daarom is het moeilijk vast te stellen of u allergisch bent en voor een medicijn dat zal is.
Mocht nu vermoeden dat u een allergische reactie heeft op een geneesmiddel, moet u contact opnemen met uw huisarts.
Hoe werkt een allergie?
De eerste keer dat u een allergene stof inneemt, krijgt u nog geen allergische reactie. Het lichaam herkent wel de stof ‘lichaamsvreemd’ en slaat deze informatie op voor de volgende keer dat u het medicijn neemt. Dit proces heet sensibilisatie. Als u dan het medicijn weer inneemt, reageert het lichaam op de allergene stof en komt in actie. Dan komen de bovenstaande verschijnselen tot uiting.
Om welke medicijnen kan het gaan?
Het is bekend dat sommige medicijnen vaker allergische reacties oproepen. Dit zijn:
- Antibiotica: zoals penicilline en amoxicilline;
- Oog- en oordruppels, waar antibiotica in zit;
- Pijnstillers: zoals ibuprofen, naproxen en acetylsalicylzuur/ aspirine;
- Narcosemiddelen: zoals bupivacaïne;
- Synthesische insuline; wordt gebruikt bij diabetes mellitus.
Een kruisreactie kan ook ontstaan bij een medicijnallergie. Dit betekent dat u voor een ander medicijn ook een allergische reactie krijgt, omdat de stof waarvoor u allergisch bent veel lijkt op de stof in het andere medicijn.
Waar u ook allergisch op kunt reageren, zijn de hulpstoffen die in medicijnen verwerkt zijn. Meestal komt dit voor bij middelen voor de huid. Hierbij te denken aan zalf en crèmes voor de huid op basis van wolvet/ lanoline. Het is ook mogelijk een allergische reactie te krijgen van conserveringsmiddelen die in dranken of druppels zitten. Om deze redenen is het belangrijk om tegen uw apotheek te zeggen tegen welke medicijnen u allergisch bent. Zij kunnen dit voor u in hun elektronisch dossier zetten, zodat zij kunnen controleren of u een bepaald geneesmiddel wel mag innemen. Ook als een medicijn koop zonder recept van de dokter is het handig om te vertellen dat u allergisch bent voor een medicijn of hulpstof dat de apotheek kan controleren of deze stof erin zit.
Intolerantie
Het kan ook zijn dat u niet allergisch bent voor geneesmiddel, maar een intolerantie ervoor hebt. Bij een intolerantie betekent dat het lichaam de eerste keer al een reactie in het lichaam teweegbrengt wat het dus anders maakt dan een allergische reactie. De symptomen kunnen wel lijken op die van een allergische reactie. Een intolerantie werkt in tegenstelling tot een allergie niet via het immuunsysteem. De stof wordt niet goed verdragen in het lichaam doordat het sterker gereageerd met lichaam dan andere mensen.
Het is mogelijk dat u een bepaald medicijn niet mag gebruiken, omdat dit de bestaande klachten kan verergeren.
Al met al is het moeilijk vast te stellen of u een intolerantie of een allergische reactie hebt op een bepaald geneesmiddel. Het belangrijkste is om het geneesmiddel niet meer te gebruiken.
Wat kan ik tegen deze allergie doen?
Ten eerste is het belangrijk om vast te stellen op welk medicijn uw lichaam reageert om een allergische reactie te vermijden. Dit kan af en toe lastig zijn, omdat sommige mensen meerdere medicijnen tegelijk gebruiken. Als u weet welk medicijn het is, is de beste oplossing om met het medicijn te stoppen. Dit is zeker noodzakelijk als de allergische reactie ernstig is. Als de reactie op het medicijn milder is, kan de arts voor verschillende opties kiezen.
1) Stoppen met het medicijn en een ander medicijn voorschrijven. Komen de problemen van een hulpstof dan kan de apotheker helpen om uit te zoeken welke hulpstoffen in het medicijn aanwezig zijn.
2) Als er geen alternatief is, doorgaan met het huidige medicijn. Na verloop van tijd kan de allergische reactie minder worden.
3) In zeldzame gevallen kan een kuur in het ziekenhuis gegeven worden als het medicijn absoluut noodzakelijk is. Denk bijvoorbeeld aan insuline bij een diabetespatiënt. Dit gebeurt door een langzaam oplopende doses van het medicijn toe te dienen aan de patiënt. Zo kan het lichaam wennen aan het medicijn en brengt dit geen allergische reactie teweeg. Dit wordt desensibilisatie genoemd.
Het is ook mogelijk om de symptomen die het medicijn teweeg brengt te bestrijden. Dit kan door corticosteroïden, hormonen van de bijnierschors, die de ontstekingsreactie afremmen. Deze zijn te verkrijgen in tabletten of een zalf. Door antihistaminica die verlichten de symptomen. Of verkoelende zalven of gels tegen een jeukende huiduitslag.
En nu
Wanneer er eenmaal geconstateerd is dat u allergisch bent voor een medicijn, zal dat vaak ook de rest van uw leven blijven. Het is daarom belangrijk dat het medicijn niet meer voor u wordt voorgeschreven.
Ook is het handig om een geneesmiddelenpaspoort bij u te hebben. Daarin kunt u laten zien op welke medicijnen u allergisch reageert. Deze paspoorten zijn bij de apotheek te verkrijgen.
Door Henneke Gosman